Nowe prawo własności przemysłowej – krok w stronę prostszej i efektywniejszej ochrony innowacji
W obliczu dynamicznych zmian technologicznych i rosnącego znaczenia wiedzy jako podstawowego zasobu gospodarczego, polski ustawodawca podejmuje działania na rzecz przebudowy systemu ochrony własności przemysłowej. W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów opublikowano założenia projektu nowej ustawy – Prawo własności przemysłowej (nr UC81). Inicjatywa ta stanowi odpowiedź na wieloletnie postulaty przedsiębiorców, środowisk naukowych oraz instytucji wspierających innowacje.
Dlaczego zmiany są potrzebne? Geneza projektu.
Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. była nowelizowana ponad dwadzieścia razy, co skutkuje fragmentaryzacją regulacji i znacznymi trudnościami interpretacyjnymi. Projekt nowej ustawy ma charakter kompleksowy – zakłada pełną przebudowę dotychczasowych przepisów przy jednoczesnym zachowaniu ich najważniejszych funkcji ochronnych. Główne cele to:
- uproszczenie i przyspieszenie procedur ochronnych,
- zwiększenie przejrzystości prawa,
- dostosowanie do regulacji unijnych,
- wzmocnienie efektywności działania Urzędu Patentowego RP.
Najważniejsze zmiany merytoryczne
1. Nowe instytucje prawne
Projekt przewiduje wprowadzenie tzw. wstępnego zgłoszenia wynalazku. To uproszczona forma aplikowania, która pozwala zgłaszającemu uzyskać datę pierwszeństwa bez konieczności natychmiastowego przedłożenia szczegółowej dokumentacji technicznej. Rozwiązanie to jest wzorowane na mechanizmach stosowanych m.in. w systemie amerykańskim i ma ułatwić szybkie zabezpieczenie praw do wynalazku na wczesnym etapie prac badawczo-rozwojowych.
2. Zmiana systemu ochrony wzorów użytkowych
Aktualny system ochrony wzorów użytkowych opiera się na prowadzeniu badań zdolności ochronnej przed ich rejestracją. W projekcie nowej ustawy przewidziano istotną zmianę tego podejścia. Rejestracja wzorów użytkowych miałaby odbywać się bez wcześniejszego badania, analogicznie do zasad stosowanych przy wzorach przemysłowych. Wdrożenie systemu rejestrowego w miejscu obecnie obowiązującego systemu badawczego pozwoli na znaczne uproszczenie procedur oraz redukcję kosztów dla przedsiębiorców. Przedmiotowa zmiana ma na celu skrócenie czasu rozpatrywania zgłoszeń z obecnych 24 miesięcy do 12 miesięcy, co przyczyni się do szybszego wprowadzania innowacyjnych rozwiązań na rynek. Dzięki temu przedsiębiorcy będą mogli sprawniej reagować na potrzeby rynkowe, a proces ochrony praw własności intelektualnej stanie się bardziej efektywny i przyjazny dla użytkowników.
3. Harmonizacja z prawem unijnym
Projekt ustawy implementuje m.in.:
- dyrektywę 98/71/WE w sprawie prawnej ochrony wzorów,
- dyrektywę 2015/2436/UE w sprawie znaków towarowych,
- dyrektywę 2016/943/UE w sprawie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa.
Ma to na celu zbliżenie polskiego porządku prawnego do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej oraz ułatwienie polskim przedsiębiorcom korzystania z mechanizmów ochronnych na rynku wewnętrznym UE.
Zmianie ulegnie m.in. definicja wzoru przemysłowego oraz warunki uzyskania jego ochrony – tak, aby rozwiązania krajowe były w pełni zharmonizowane z dyrektywą 98/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 1998 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów (Dz. Urz. UE L 298 z 28.10.1998, str. 28).
Nadto, w projekcie ustawy wprowadzona zostaje instytucja depozytu, co stanowi odpowiedź na potrzebę zapewnienie lepszej ochrony informacji poufnych. Analogicznie do postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 r., dotyczącej ochrony tajemnic przedsiębiorstwa przed ich bezprawnym wykorzystaniem, ujawnianiem lub pozyskiwaniem – depozyt ma ułatwić spełnienie wymogów dowodowych, występujących w sprawach z tego zakresu, w tym odnośnie pierwszeństwa pozyskania informacji przez przedsiębiorcę-depozytariusza.
4. Digitalizacja postępowań
Nowe przepisy zakładają pełną cyfryzację procesów w Urzędzie Patentowym RP. Wnioski, zgłoszenia i korespondencja mają być składane i prowadzone w formie elektronicznej. Ułatwi to komunikację, skróci czas rozpatrywania spraw i ograniczy obciążenia administracyjne dla wnioskodawców.
5. Opłaty
Projekt ustawy zakłada uporządkowanie zasad związanych z naliczaniem opłat oraz prowadzeniem rejestrów, co ma wyeliminować wszelkie niejasności dotyczące ich wysokości i procedur wnoszenia. Zamiast dotychczasowego podziału opłat, planuje się ich konsolidację, a także modyfikację procesu wydawania decyzji o przyznaniu prawa wyłącznego – opłata za ochronę nie będzie już warunkiem koniecznym do wydania decyzji. Jednocześnie wprowadzono nowe udogodnienie: jeśli w ciągu trzech miesięcy zgłoszone zostaną co najmniej trzy różne przedmioty własności przemysłowej, opłata za każde zgłoszenie może zostać obniżona o 30%. Takie rozwiązanie ma wspierać innowatorów w rozwijaniu ich portfolio własności intelektualnej i sprzyjać komercjalizacji tych praw.
6. Znaki towarowe
Znaki towarowe stanowią jeden z fundamentalnych elementów ochrony własności przemysłowej, umożliwiający przedsiębiorcom zabezpieczenie ich identyfikacji na rynku. Planowane przepisy w projekcie nowej ustawy kładą nacisk na uproszczenie procedur rejestracji znaków towarowych oraz późniejszego zarządzania ich ochroną. W szczególności przewidywany jest wyraźny podział przepisów na materialne i proceduralne dla ich większej przejrzystości.
Ponadto w zakresie znaków towarowych projekt ustawy przewiduje zmiany dotyczące publikacji informacji o zgłoszeniu znaku na stronie internetowej Urzędu Patentowego RP, zastąpienia procedury sprzeciwu procedurą opozycji, skrócenia terminu na jej wniesienie do dwóch miesięcy od momentu publikacji zgłoszenia oraz rezygnacji z obowiązkowego dwumiesięcznego okresu ugodowego pomiędzy stronami w sprawach związanych z opozycją. Dodatkowo projekt zakłada likwidację instytucji wspólnego prawa ochronnego, co usprawni procedurę zgłaszania znaków towarowych i będzie dostosowane do zasady swobody umów, pozostawiając kształtowanie stosunków prawnych pomiędzy stronami ich własnej decyzji.
7. Rozwój kompetencji instytucjonalnych
Zmiana ustawy przewiduje również działania wspierające rozwój kadry Urzędu Patentowego RP, w tym podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wdrażanie nowoczesnych narzędzi informatycznych. Celem jest zapewnienie wysokiej jakości obsługi i zwiększenie zdolności analitycznych urzędu.
Wpływ planowanej reformy
Nowa ustawa ma potencjał, by realnie poprawić warunki prowadzenia działalności innowacyjnej w Polsce. Skorzystają na niej zarówno mikroprzedsiębiorstwa i startupy, jak i duże podmioty działające w sektorach wysokich technologii. Transparentne i zharmonizowane z unijnym prawem regulacje mają szansę zwiększyć także przewidywalność działań prawnych i zmniejszyć ryzyko sporów, a ich uchwalenie przyczyni się do wzrostu atrakcyjności Polski jako miejsca prowadzenia działalności innowacyjnej.
