Wstęp
Kluczowym elementem polityki ochrony własności intelektualnej w każdym przedsiębiorstwie jest podjęcie decyzji odnośnie do tego, co właściwie zamierzamy chronić. Warto więc zadać pytanie o dostępne opcje.
Prawo przewiduje, że „Znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony”, a zwłaszcza „wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk”[1]. Kluczową cechą znaku jest więc możliwość przekazania informacji o udzielonym prawie pozostałym uczestnikom obrotu. Co to jednak oznacza w praktyce?
Rodzaje znaków towarowych
Z danych udostępnianych przez Urząd Patentowy RP (podanych tutaj za serwisem TMView) wynika, że w 2023 r. zgłoszono do ochrony łącznie 13370 znaków, spośród których 4893 to znaki słowne, a 8141 słowno-graficzne. Widać więc, ze tylko te dwie kategorie obejmują 97% wszystkich spraw. W konsekwencji, warto omówić je w pierwszej kolejności. Pozostałym rodzajom znaków, obejmującym np. znaki przestrzenne (kształty 3D), znaki pozycyjne, kolory „jako takie” itd. – poświęcone zostaną odrębne wpisy.
Znaki towarowe słowne
W przypadku znaków słownych – przedmiotem prawa wyłącznego jest sam tekst, czy też ściślej: litery, słowa lub ciągi słów, zapisane drukiem zwykłą czcionką, bez żadnego szczególnego elementu graficznego[2]. Ochrona takich znaków dotyczy nazwy wskazanej w zgłoszeniu znaku, a nie szczególnej postaci graficznej czy stylistycznej, którą można ewentualnie nadać temu znakowi w obrocie.
W praktyce znaki słowne dają szerszą ochronę niż słowno-graficzne (loga). Wynika to stąd, że badając ewentualne naruszenie prawa ochronnego na znak słowny – dokonujemy zestawienia naszego znaku jako tekstu ze znakiem stosowanym przez konkurenta. Przy takim zestawieniu, mającym na celu weryfikację podobieństwa znaków – istotnym jest przede wszystkim, czy porównywane znaki pokrywają się w zakresie istotnej części liter lub liczb, zastosowanych w analogicznych pozycjach. Różnice graficzne będą zaś zasadniczo pomijalne.
Jednocześnie, trzeba uwzględnić, że:
-
- Jeżeli znak jest używany w obrocie jako logotyp, przy zastosowaniu określonej szaty graficznej (w szczególności w postaci określonej czcionki, czy też w połączeniu z grafiką – tzw. sygnetem) – ta szata nie jest objęta ochroną.
-
- Znaki słowne mogą być trudniejsze w rejestracji. Urząd Patentowy RP odmówi bowiem w szczególności rejestracji tzw. znaków opisowych, które składają się „wyłącznie z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania, w szczególności rodzaju towaru, jego pochodzenia, jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, składu, funkcji lub przydatności”[3]. Ustawodawca wychodzi bowiem z założenia, że nie można dopuścić do monopolizacji słów, które są niezbędne do prawidłowego oznaczania towarów lub usług w obrocie. W konkretnych sprawach Urząd Patentowy nie zgodził się na zastrzeżenie m,in. takich znaków, jak „MARKET BHP” dla usług sprzedaży produktów BHP (zgłoszenie Z.560083), Wyprzedażownia” dla usług sprzedaży detalicznej (zgłoszenie Z.553095), „Kaffeine” dla kawy (zgłoszenie Z.553066), „Pracownia Psychologii Holistycznej” dla usług związanych z psychoteriapią (zgłoszenie Z.561022), czy też „WAFLE GOFROWE” dla słodyczy, w tym wafli (zgłoszenie Z.555641).
Powyższe ograniczenia sprawiają, że znakami słownymi są najczęściej nazwy o charakterze fantazyjnym, ich rozmaite rozwinięcia (dotyczące na ogół określonych kategorii produktów w ramach asortymentu głównej marki), a także slogany. Dobrym przykładem mogą być tutaj znaki: „PEPSI” (polski znak R.046619 z 11.05.1967 r. ), „PEPSI MAX” (polski znak R.086174 z 5.08.1993 r.), „PEPSI-COLA” (znak UE 000105825 z 1.04.1996 r.), „PEPSI LIGHT” (znak UE 000105858 z 1.04.1996 r.), a także „Bądź sobą wybierz smak Pepsi” (polski znak R.275106 z 25.06.2014 r.).
Oczywiście, są też znaki, które z różnych względów udało się zastrzec – pomimo, że ich oryginalność wydaje się śladowa. Można tutaj wskazać np. znaki: „eobuwie.pl” dla usług sprzedaży obuwia (polski znak R.314596 z 26.11.2012 r.), „Żywiec Zdrój” dla wody mineralnej (polski znak R.232147 z 25.02.2004 r.) czy „RTV EURO AGD” dla m.in. sprzętu audiowideo oraz przyborów gospodarstwa domowego (polski znak R.118921 z 13.09.1996 r.). Nie mniej, należy je uznać raczej za wyjątki od zasady.
Znaki towarowe słowno-graficzne
Najczęstszą alternatywą dla znaków słownych – są znaki słowno-graficzne, odnośnie do których dla uproszczenia będziemy stosować też termin „logo”. Przedmiotem ochrony w takim wypadku jest znak jako całość, w tym zwłaszcza tekst wraz z dedykowaną grafiką.
Co istotne, jeżeli tylko wspomniana grafika jest wystarczająco rozbudowana, to sam tekst może mieć charakter opisowy – jak w następujących przykładach:
|
|
|
| Polski znak towarowy R.234803 – zastrzeżony dla „majonezu”. | Polski znak towarowy R.274057 – zastrzeżony dla „majonezu”. |
Decydując się na rejestrację logo – należy pamiętać, iż:
-
- jeżeli znak w warstwie słownej zawiera treść, która nie mogłaby zostać zastrzeżona jako znak słowny (w szczególności: z uwagi na opisowość) – to w praktyce ochrona takiego znaku będzie ograniczona przede wszystkim do grafiki jako takiej. Zasadniczo nie umożliwi zaś zakazywania osobom trzecim użycia słów, które stanowią jego część (jak POLSKI MAJZONEZ z powołanych przykładów), w ramach odmiennych logotypów. W podobnych przypadkach mówimy o znakach posiadających tzw. „słabą” zdolność odróżniającą, czy też po prostu słabych znakach. W orzecznictwie przyjmuje się, że powielenie słabego elementu znaku nie może powodować niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd odbiorców co do tożsamości osoby, od której pochodzi towar lub usługa opatrzona znakiem[4]
-
- raz zastrzeżonego znaku nie można już modyfikować. Tak więc, w przypadku konieczności dokonania zmian (tzw. rebrandingu), zachodzi potrzeba dokonania nowego zgłoszenia – co niestety generuje dodatkowe koszty.
Jest to o tyle istotne, że w praktyce skuteczność ochrony znaku jest uzależniona od tego, czy jest używany w zarejestrowanej postaci (lub też różniącej się w sposób nieistotny – w elementach, które nie zmieniają jego odróżniającego charakteru). Brak rzeczywistego używania znaku przez ponad 5 lat – może skutkować tym, że:
-
- Twój znak nie będzie mógł stanowić podstawy do sprzeciwu względem rejestracji przez osobę trzecią znaku podobnego[5].
- Utracisz prawo zakazywania innym osobom zarejestrowanego znaku lub znaków podobnych[6].
- Osoba trzecia doprowadzi do wygaszenia Twojego prawa na znak – co jest tożsame z jego utratą[7].
Powyższe skutkuje tym, że znaki słowno-graficzne są na ogół mniej odporne na upływ czasu – i muszą być okresowo zastrzegane ponownie, w nowej wersji. Wracając do powołanego już przykładu PEPSI, można wskazać na następującą ewolucję marki:
|
|
|
|
| polski znak R.029243 zgłoszony 17.11.1937 r. | Znak UE 000105338 Zgłoszony 1.04.1996 r. | Polski znak R.121899 Zgłoszony 8.07.1997 r. |
|
|
 |
 |
| Znak UE 010013373 Zgłoszony 1.06.2011 r. | Znak UE 014225015 Zgłoszony 7.06.2015 r. | Znak UE 018889256 Zgłoszony 16.06.2023 r. |
Jaki znak towarowy jest dla mnie najodpowiedniejszy?
Niestety nie ma tutaj prostej odpowiedzi. Natomiast, chcąc ułatwić Ci podjęcie decyzji, poniżej prezentujemy cech znaków – które najczęściej wskazują na preferowaną formę zastrzeżenia:
|
Zarejestruj znak słowny gdy: |
Zarejestruj znak słowno-graficzny gdy: |
|
· Twoje oznaczenie zawiera słowo lub słowa o charakterze fantazyjnym, które nie mają znaczenia w języku powszechnym (np. „ZALANDO”) lub znaczenie to ma się nijak do towarów lub usług opatrywanych znakiem (np. „PLUS” dla telefonii komórkowej). |
· Twój znak ma charakter w przeważającej mierze opisowy – w tym znaczeniu, że składa się wyłącznie ze słów, które są konieczne dla oznaczanie w obrocie określonych towarów lub usług (np. „Market Online” dla sklepu internetowego, „Lody Premium” dla lodów, „Top Ciuch” dla odzieży itd.). |
|
· Używasz znaku jednocześnie w obrębie różnych logotypów albo też zamierzasz często zmieniać jego szatę graficzną. |
· Istotne dla Ciebie jest pozyskanie ochrony nie tylko części słownej znaku, ale też towarzyszącej grafiki (np. czcionki logotypu, czy też tzw. sygnetu – stanowiącego element stricte graficzny loga). |
Oczywiście, nic nie stanowi przy tym przeszkody dla rejestracji równolegle znaku słownego i słowno-graficznego. Z punktu widzenia zakresu ochrony jest to opcja optymalna. Natomiast skutkuje też oczywiście wzrostem kosztów. Każde zgłoszenie podlega odrębnym opłatom.
Zaznaczamy, że celem niniejszego tekstu, zważywszy na objętość, jest wyłącznie zarysowanie przedstawionej tematyki, a nie dokonanie szczegółowego omówienia. Jeżeli masz wątpliwości co do tego, jaki znak chcesz zarejestrować, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami.
Przypisy (kliknij aby rozwinąć)
[1] Art. 120 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1170) – dalej jako p.w.p..
[2] Zob. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 września 2021 r., sygn. VI SA/Wa 962/21
[3] Zob. art. 129(1) ust. 1 pkt. 3 p.w.p.
[4] Zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 września 2022 r., sygn. VI SA/Wa 1705/22
[5] Zob. art. 152(19) ust. 4 p.w.p.
[6] Zob. art. 157 p.w.p.
[7] Zob. art. 169 ust. 1 pkt. 1 w zw. z art. 169 ust. 4 p.w.p.
